Гностицизмот (од gnostikos, "учен", од грчки: γνῶσις Гноза, знаење) е научен термин за збир на религиозни верувања и духовни практики заеднички за раното христијанство, хеленистичкиот јудаизам, грчко-римските мистерии- религии, Зороастризам (особено Зурванизам), и Неоплатонизмот.
Заедничка карактеристика на некои од овие групи е учењето дека реализацијата на Гнозата , (езотерично или интуитивно знаење), е патот кон спасението на душата одматеријалниот свет.
Се верува дека материјалниот свет е оздаден преку некое суштество посредник (Демиург) а не директно од Бога. Во повеќето системи, овој Демиург е виден како несовршен, а во други, тој дури и го претставува злото.
Различни гностичка школи понекогаш го идентификуваат Демиургот како Адам ,Кадмон,Ариман, Ел,Саклас,Самаел, Сатаната,Јалдабаот, или Јахве.
Исус е идентификуван од страна на некои гностички секти како олицетворение на врховното битие кое станало воплотено за да се донесе Гнозата на земјата.
Други одлучно негираат дека врховното битие дошло во тело, тврдејќи дека Исус може да биде само човек кој ја достигнал божественоста преку сознавањето и ги учел своите ученици да го сторат истото.
Меѓу Мандеаните, Исус се сметал за „мшиха кдаба „ или "лажен месија", кој ги извртел учењата што му биле доверени од страна на Јован Крстител.Други традиции ги идентификуваат Мани и Сет, третиот син на Адам и Ева, како спасители.
Други одлучно негираат дека врховното битие дошло во тело, тврдејќи дека Исус може да биде само човек кој ја достигнал божественоста преку сознавањето и ги учел своите ученици да го сторат истото.
Меѓу Мандеаните, Исус се сметал за „мшиха кдаба „ или "лажен месија", кој ги извртел учењата што му биле доверени од страна на Јован Крстител.Други традиции ги идентификуваат Мани и Сет, третиот син на Адам и Ева, како спасители.
Христијанските секти прво биле наречени "гностичка" гранка на христијанството, сепак Џозеф Џејкобс и Лудвиг Блау (Еврејска Енциклопедија,1911) забележале дека голем дел од употребената терминологија била Еврејска и забележале дека ова "докажува барем дека главните елементи на гностицизмот биле изведени од еврејската мисла, а тоа не ја исклучува можноста на налевање на ново вино во стари шишиња".
Движењето било раширено во области контролирани од страна на Римската Империја и Аријаните- Готи, Персиската империја, продолжило да се развива во замјите околу Средоземното Море и Блискиот Исток пред и за време на 2 и 3 век.
Преминувањето во ислам и крстоносните војни (1209-1229) значително го намалил бројот на гностиците во текот на средниот век, иако неколку Мандеански заедници сè уште постојат.
Гностичките и псевдо-гностичките идеи станале влијателни во некои од филозофиите на различни езотерични -мистични движења од крајот на 19 и 20 век во Европа и Северна Америка, вклучувајќи и некои кои експлицитно се идентификуваат себеси како оживувачи или дури продолжувачи на раните гностички групи.
Преминувањето во ислам и крстоносните војни (1209-1229) значително го намалил бројот на гностиците во текот на средниот век, иако неколку Мандеански заедници сè уште постојат.
Гностичките и псевдо-гностичките идеи станале влијателни во некои од филозофиите на различни езотерични -мистични движења од крајот на 19 и 20 век во Европа и Северна Америка, вклучувајќи и некои кои експлицитно се идентификуваат себеси како оживувачи или дури продолжувачи на раните гностички групи.
Вообичаеното значење на „gnostikos„ во старогрчките текстови е "учен" или "интелектуалец", како споредбата на "практичарот" (praktikos) и "интелектуалецот" (gnostikos) во дијалогот од Платон помеѓу младиот Сократ и Странецот во неговиот Државник.Употребата на Платон на "гностикот" е прилично типична за класичните текстови.
Во хеленистичкиот период, употребата на придавката „гностик„почнала да се поврзува со грчко-римските мистични култови и обреди, со што станала синоним за грчкиот термин „мистерион„.
Придавката не се користи во Новиот Завет но Климент Александриски во Книгата 7 од неговата „Строматис„ зборува за "учениот" (гностикос) христијанин во ласкави термини.
Употребата на „гностикос„ како форма на ерес потекнува од толкувачите на Иринеј.Некои научници, на пример А.Русо и Л..Дотрејо , преведувачи на француското издание (1974), сметаат дека Иринеј го користи терминот „гностикос„ едноставно во значење на "интелектуално". Компаративната придавка на Иринеј "гностерикон" -„по-учен", очигледно не може да значи " повеќе Гностички", и да биде име на некоја секта.
Употребата на „гностикос„ како форма на ерес потекнува од толкувачите на Иринеј.Некои научници, на пример А.Русо и Л..Дотрејо , преведувачи на француското издание (1974), сметаат дека Иринеј го користи терминот „гностикос„ едноставно во значење на "интелектуално". Компаративната придавка на Иринеј "гностерикон" -„по-учен", очигледно не може да значи " повеќе Гностички", и да биде име на некоја секта.
Терминот "Гностицизам" не се појавува во античките извори,и за првпат е измислен од англискиот филозоф Хенри Мор.(Henry More 1614 – 1687) во коментарите на седумте букви од Книгата на откровението,каде што тој го користи терминот "Gnosticisme" за да опише ерес во една од седумте цркви спомнати во Откровението ,онаа во Тиатир.
Според Откровението, една жена по име Језавела (кој се нарекувала себеси пророчица) учела и ги заведувала христијаните во Тиатир да вршат сексуални неморалности и да јадат работи жртвувани на идоли.
Лично сметам дека терминот „Гностик„ е создаден за да се „покријат трагите„ на старото ,неканонско „христијанство„ кое било многу поразлично од она кое денес го познаваме.
Според Откровението, една жена по име Језавела (кој се нарекувала себеси пророчица) учела и ги заведувала христијаните во Тиатир да вршат сексуални неморалности и да јадат работи жртвувани на идоли.
Лично сметам дека терминот „Гностик„ е создаден за да се „покријат трагите„ на старото ,неканонско „христијанство„ кое било многу поразлично од она кое денес го познаваме.
No comments:
Post a Comment