Рим во времето на Кирил и Методиј

Од книгата на Фердинанд Грегоровиус  „Историја на градот Рим во средниот век„

Забелешките во заградите се мои.

Во времето во кое Никола бил папа, во Рим немало никакви внатрешни немири , напротив, насекаде се слушале пофалби за потполна благосостојба и богат род. Бедните добивале храна во изобилство, а како некогаш римскиот император(!), папата наредил да им се даде на оние што имаат потреба, марки потпишани од негово име давајќи им така право да се снабдуваат со храна. 

Од папата Никола биле возобновени(?) два водоводи (аквадукти): т.н. Точија и Трајана или Сабатина, последниот и испорачувал вода на Леонина и го нарекувале во тоа време „водовод на Свети Петар„. 

Бидејќи последниот водовод (аквадукт) бил обновен(?) од страна на Григориј IV, тогаш мора да се претпостави дека или водоводот бил разрушен(?) од страна на Сарацените, или Никола само ја подобрил насоката и дистрибуцијата на водата 

. Вештината на градење во тие денови била во опаѓање(?), и исправените структури брзо се рушеле(?). Никола морал повторно(?) да ги изгради дури и ѕидините на Остија, кои неодамна повторно(?) биле изградени од страна на Григориј IV, и да им обезбеди силна кула во која бил сместен гарнизонот. Навистина, поради стравот од пиратите Остија веќе била напуштена(?), но сеуште постоела корзиканска колонија во Порто. 

Од страна на Никола I биле направени неверојатно мал број црковни донации, како и цркви изградени од него, за што овој папа не можеме да го обвиниме. Според извештајот на неговиот биограф тој го изградил тремот на Света Марија во Космедим. Нема сомнение дека Никола бил ѓакон токму во таа црква и затоа и обрнал посебно внимание одошто на сите други цркви а освен просториите за папите споменати погоре, Никола изградил во оваа црква уште и прекрасен триклиниум (трпезарија-нешто како „античкиот„триклиниум, ама црковен). Живописите и мозаиците на Лав IV во ѓаконијата Света Марија Нова  му припаѓаат на Никола, во Латеранската палата тој изградил нова станбена зграда а во базиликата Свети Себастијан изградил манастир. 

Биографот на Никола I, очигледно, малку се разбирал во наука, и затоа не ни соопштува колку овој папа придонел за просперитетот на Рим. Биографот само му припишува заслуги на неговиот татко , кој бил пријател на слободните уметности и му дал шанса на својот син да се запознае со нив, проследено со соопштение дека Никола бил добро обучен во сите свети науки, па така, веројатно, биографот со ова го имал на ум само теолошкото знаење. 

Сепак унапредувањето на науката со цел да се ублажи варварскиот карактер(?) е особеност на ерата на Каролингите, нејзината убавина и слава. Генијот на Карло (Велики) и неговите следбеници, на кои им била позната класичната римска литература(!), бил моќен удар кој ја придвижил желбата за научно знаење а во иста насока дејствувале и неговите наследници. Брилијантен доказ за сето ова е указот (едикт) на Лотар I во 825г. 

Поразен од тоа што во Италија, како последица на недостатокот на длабинска анализа(?) од страна на оние кои се на власт, речиси насекаде престанала наставата во науката, наредил формирање на девет централни училишта во следните области: во Павија, каде подоцна училиштето станало познат универзитет - институција која, се разбира, неосновано му се припишува на Карло Велики - во Ивреја, Торино, Кремона, Фиренца, Фермо (за сполетското војводство ), Верона, Виченца и Форумот Јулија (Чивитале Фриули). Ваков дефинитивен показател за широкото исчезнување(!) на училиштата покажува дека образованието во Италија се наоѓало во жална состојба. За високообразовни институции не станувало ни збор, а она кое што се означувало со името "доктрина" вклучувало само верски прашања, а можеби дури и зачетоци на некакви секуларни знаења, веројатно граматика.

Указот на Лотар се применувал кон кралството Италија (указот не се спомнува никаде во папските документи), но не ја допирал Римокатоличката црква и провинциите. А тука владеело истото, ако не и поголемо, незнаење, како што се потврдува од страна на некои од одлуките на римските собори. Во 826 г Евгениј II наредил во сите епархии и парохии да има учени кои биле должни да подучуваат во науки и светите догми. Оваа класификација на знаењето укажува на тоа дека се обрнувало внимание и на секуларните науки (artes liberates?науки ослободени од што-од догмата), и дека меѓу нив и теологијата (sancta dogmata) требало да се направи должна разлика но едвај било возможно да се најдат наставници за секуларните науки. 

Овие науки, во целост биле во опаѓање (постоеле ли некогаш воопшто?), и кога Лав IV во 853г, го потврдил(?) указот на Евгениј, тој морал да го додаде следното: "Иако вообичаено наставници за слободни науки во парохиите се реткост,  за наставници за Светите писанија и црковна служба, недостаток на наставници не смее да нема" . На истото се жалеле и во Рим. 

Немало ни еден научник, ни едно училиште кое би уживало некоја популарност. Навистина, со текот на времето, откако Бенедиктинците се населиле во градот , во Рим постоеле монашки училишта, а меѓу другите и древното Латеранско, кој било формирано од страна на истите Бенедиктинци и кое им дало образование на многу папи. Но овие училишта не можеле да се споредат со училиштата кои постоеле во Германија и Франција, како што се школата на Фулда, Санкт Гален, Трир,Корвеј, или во Ломбардија, Павија, Рим не блескал имињата на познати личности како Џон Скот, Рабан Мавар, Агобард Лионски, Шкотот Дунгал во Павија или Луп Ферарски.

Од сите светски науки, само на јурисдикцијата се уште било можно да и се додели извесно внимание на Рим: според статутот на Лотар во Рим морало да има професори по право, тие ги познавале законите на Јустинијан, и го предавале својот предмет по компендум , адвокатите и нотарите нужно морале да ги познаваат франкските (Lex Salica) и ломбардските закони.

Многу папи доселувале грчки монаси во новите манастири , овие го обучувале римското свештенство во својот јазик, и иако елинската литература со ова не добила ништо(?), во Рим не помалку се поддржувало се што е грчко (како во „антиката„) , а папите имале можност на овие семинари да подготвуваат луѓе кои подоцна можеле да бидат пратени како папски амбасадори во Цариград, и таму да служат како секретари и преведувачи.

Некои цркви и манастири биле опремени со библиотеки. Латеранската библиотека се уште постоела (сеуште,зарем?), и чесната титула "библиотекар" опстанала дури и во ерата на најдлабокот незнаење(?). Во папските архиви се сочувани безброј (?) црковни акти и „регести„ или папски писма, и тие биле скапоцени основни извори за историјата и јазикот на времето - вистински производ на римската книжевност на првата половина од средниот век, а загубата на сите овие богатства, изгубени без трага во XII и XIII век (ги имало ли воопшто тие „безброј„?) , довела до тоа во нашето знаење за тоа време да се појави голема и непоправлива празнина.

Не може да има сомневање(?) дека во црковните и манастирските библиотеки во Рим се наоѓале и дела на латинската и грчка литература (а така ли?како знаеме?). Овој вид на преписи (codies) морало да се сочуваат,ту во едно ту во друго место ,во епохата на Готите (бре?), во текот на времето кон нив, се разбира, се присоединиле уште нови ракописи (несомнено нови а всушност „стари„!). 

Задграничните манастири во IX век имале многу книжевни сокривалишта, опатијата Центула или Св. Рикер во Галија, каде што бил игумен Ангилбер,се прославила во 831г (бре,се прославила?), со фактот дека имала 256 манускрипти, и многу е интересно да се знае кои книги хроничарот ги наведува меѓу секуларните : Aethicus de mundi descriptione, историјата на Хомер(?), вклучувајќи го Диктис и Дарес Фригиски , целиот Јосиф, Плиниј Помладиот, Филон, басните на Авиен, Вергилиј, и од "граматиците", за кои во тоа време имало најголема побарувачка, Цицерон, Донат, Присциан, Лонгин и Проспер. Но ако ваков вид на книги се наоѓале во Франција, уште повеќе тие морале да се наоѓаат и во Рим ( ма немој?). Во 855г, игуменот Луј Ферарски се обратил кон Бенедикт III да му го испрати делото на Цицерон De Oratore, Institutiones од Квинтилијан, коментарите на Донато кон Теренциј, ветувајќи дека сите ќе бидат вратени во целост веднаш штом ќе се направат копии на делата (што?да ги прати единствните „оригинали„ ?).

Но, во римските извештаи не се спомнува ништо за секуларни преписи (зашто немало такви ?), и ако во житијата на папите се спомнуваат книги, тоа се само евангелијата, антифонариите и мисалот, бидејќи се користеле во црквите. На таквите книги со право им се давало значење на богати подароци, и за нивно донирање се спомнува и во натписи на надгробни плочи . Пергаментниот препис чинел многу пари да се напише и илустрира а тоа барало многу мачна работа и уметност, многу повеќе отколку да се излие и позлати свеќник или вазна . 

Квалификуваните монаси го трошеле сиот свој заеднички живот да работат на составување такви преписи на Светото Писмо и делата на црковните отци. Овие преписи повеќе се цртале отколку што се пишувале,  со четка или со перо, со римско полуунцијално писмо, мајускула или минускула, дел со ломбардски букви, а потоа на места дури и се украсувале со минијатури, при што првата минијатура обично го претставувала препишувачот или игуменот- нарачател, или и двајцата заедно, како го држат во рака писмото и го даваат како подарок на некој светец. 

Комплексната форма на буквите самата по себе го отежнувала препишувањето и довела до употреба на цртање а исто така и високо уметничките почетни букви  на преписот се украсувале со злато и боја. За љубовта, посветеноста и внимателната уметност со која сето тоа било правено, покажува преписот на и денес познатата Каролиншка Библија, која се смета дека е напишана во IX век и се чува во манастирот на Свети Павле како најголемо богатство на манастирот.

Овие ракописи истовремено го разјаснуваат и карактерот на епохата. Уметноста тогаш требало да се бори со длабоко варварство(?), и влијанието на варварството се одразило врз уметничките дела во нивната несмасна и сурова форма. Како што го правеле древните Дорци, Египќаните и Етрурците( потполно исто само некои 12 до 25 века подоцна нели?), духот на деветтиот и следните векови е полн со мистерија, мистика и симболика, а тоа јасно го покажува природата на уметноста и пишувањето ,употребата на монограми на документи и монети, и љубовта кон арабески(?). Особено, на монетите се одразил општествениот живот на ерата, натписите и сликите на папските монети од овој период имаат страшен изглед (хехехех! ).

Еве каков изглед имале папските пари од времето на Никола I 

Сите папски монети се до времето на папата Јулие II (1417-1471г) со ретки исклучоци,го носат името на „папата„ проследено со „грчки крст„ и на сите пишува S.PETRUS (Свети Петар) а некаде и S.PAULUS (Свети Павле),од времето на папата Lав III (750-816г) на монетите се ставало и името на „Светиот римски император„(читај „германски„).

Вака продолжува Грегоровиус

Ако анонимниот патеписец од Салерно го посетел Рим во времето на Никола I, тој никогаш не би можел да наиде на големата група од 32 филозофи, кои ги запишал во 870г, во расцутот на Беневенто. Ерхемперт, продолжителот на историјата на Ломбардите на Павле Ѓакон, монах од манастирот Монте Касино ,(овој манастир бил познат по ученоста на неговите монаси, а во тоа време бил познат игуменот Бертариј), би бил шокиран од игнорантноста на монасите и римските кардинали, ако се случело да биде во Рим, а екскомуницираниот од Никола, грчки патријарх, Фотиј, според своето знаење во Рим би бил совршено чудо, бидејќи таму би се пронашол едвај еден научник, кој можел да се нарече со името на сеуште постоечките поцрнети и осакатени статуи на мудреци и поети на Форумот на Трајан (кој ги видел?)

Но, градот на Цицерон бил понижен во научното образование не само од Византијците, туку и од истите оние Арапи кои го ограбиле богатството на Свети Петар и Свети Павле, кои гордо можеле да укажат на нивните универзитети, нивните филозофи, теолози, граматичари, астрономи и математичари , во славните Каирван , Севилја, Александрија и Басра и Багдад - источната муслиманска Атина. Во Константинопол, големиот светски град на теолози и софисти, граматичари и академски педанти, го пронашол својот моќен меценат и самиот Цезар - Варда, кој го соборил Патријархот Игнатиј. Константинополските владетели Лав Филозоф, а подоцна и неговиот син Константин Порфирогенет биле големи љубители на науките а самиот Фотиј бил нов Аристотел и Плиниј на варварското време(!) и во својата позната "библиотека" имал цитати од дела на 280 автори, само мал дел од сето она што го прочитал(бре!).

Прилично одржуваната чистота на грчкиот јазик(неверојатно но кобожем вистинито, и денешните Грци не знаат „чист„ грчки) овозможила да се продолжи научната работа во тек на многу векови. Византијците, свесни за чистотата на својот јазик, се однесувале со презир кон Римјаните. Царот Михаил (оној кој ги испратил Кирил и Методиј на мисија меѓу Словените) во едно од своите писма до папата Николај I му се потсмева на латинскиот јазик на Римјаните и го нарекува јазикот на "варварите и скитите", и навистина, латинскиот, на кој тогаш зборувал народот (не е можно,народот никогаш не знаел „латински„,изговорот на италијанскиот е доказ,изговорот-артикулацијата, е постара од секој јазик) оној кој го знаеле нотарите, па дури и на него пишувале хроничарите, им давале на грчките учени доволна основа за потсмев. Но, папата – самиот тој или преку неговата канцеларија (!) владеел со добар стил - сосема правилно одговорил на латински (неверојатно,само папата бил исклучок на правилото.А од каде го знаел Михаил „народниот латински„? Тој за добриот латински стил  воопшто рекол дека е „варварски и скитски„ јазик бидејќи тоа го читал) , а тоа било најдобриот начин да се избегне потсмев. Понатаму папата со право му укажал на Михаил,дека не може да не биде смешно неговото барање да го носи називот „римски император„, на јазик кој не може да го зборува (италијански ли не знаел?ни папата не знаел добро латински), а само затоа овој јазик го нарекува варварски. Сепак основата на која папата ја изградил својата одбрана на јазикот на Цезар, Цицерон и Вергилиј (ги спомнува Грегоровиус а не папата) била земена исклучиво од христијанската религија, и произлегувала од фактот дека буквите на крстот на Исус I. Н Р I. биле наводно латински.(токму така,„наводно„,вели Грегоровиус).

Во меѓувреме, познавањето на латинскиот јазик и науката ги усовршувале(како?) дури и народите на Германија и Галија, кои Римјаните не престанале да ги нарекуваат варвари(па Французите и Германците подобро ли знаеле латински од Римјаните?Неверојатно,читателе,невозможно согласно официјалната историја!!!!) . Некојси Хинкмар од Ремс на римските кардинали им изгледал како чудо(веројатно тој бил автор на Псевдо-Исидоровите декрети на „чист„ латински јазик) .

Поезијата, и светата и световната , конечно замолкнала во Рим, кај Римјаните исчезнал(?) талентот да создадат дури и варварски стихови или некои натписи на мозаици во црквите, градските порти и надгробните споменици, а истовремено, Франкските хроничари како Ермолд Нигелус кој ја напишал својата историја во латински стих и германските поети, чии татковци биле сеуште пагани, создавале на можниот исконски јазик на германскиот народ сопствени евангелски хармонии, чија оригиналност до денешен ден не избезумува. Рим не давал повеќе(дал ли некогаш претходно?) ни никакви богословски дела. За да се запише историјата на градот и да се овековечи неговата извонредна судбина под Пипин и Карло Велики, не се нашол ниту еден хроничар. 

Германија, Франција и дури Јужна Италија, каде што историските записи се чувале во Монте Касино ни оставиле во наследство многу хроники.Но римските монаси биле толку рамнодушни кон историјата на градот па настаните што се случиле во тоа време, останале за нас обвиени во целосна темнина.

Но, во истиот период папството ревносно продолжило да ги води своите антички хроники (како,како? само антички хроники ,друго ништо?). Од формирањето на црковната држава - од времето кога се зголемила моќта не само на папите, туку и на епископите, чии имоти се претвориле во богати имунитети – уште повеќе почнала да се чувствува потреба да се предаде на потомството историјата на црквата во форма на поредок на смената на нејзините пастири (папите) и во форма на биографии на истите. Таква потреба, очигледно ,се почувствувала насекаде, бидејќи во овој период се создадени многу такви збирки во чија основа биле ставени листи на епископите, нивните писма или регести и други акти. Наспроти Рим, од Ањели била составена, иако варварска, но сепак вредна, историја на архиепископите на Равена, а од ѓакон Јован – биографии на епископите на Неапол. Така, се смета дека токму во овој период се собрала редактираната книга Liber Pontificalis (список на римски понтифекси-подоцна наречени „папи„) , и тоа од Анастасиј, чие име е тесно, иако неосновано,поврзано со оваа книга за папите.

Овој Анастасиј, кој ја понел титулата "Библиотекар", живеел во времето на Николај I и Јован VIII. Не е познато дали овој Анастасиј ги напишал биографиите дури и на оние папи кои биле негови современици. Животописите на папите во форма на белешки и календар на владеење, како и нивните дела биле водени веќе од II и III век(пфффф) .Од времето на Григориј Велики во овие описи веќе се користеле писма и актите на папите(?). Од истиот материјал, кој се повеќе растел, настанале официјалните биографии на папите. Најсодржинските од нив припаѓаат на ерата на Каролингите. Овие описи немаат карактер на летописи, и тешко е да се користат, тие се несмасна мешавина од многу прецизни забелешки за зградите, за донациите(најважното!) и за актуелните(кобожем) историски настани. Лошиот стил на животописите нема никаква врска со јазикот на римската канцеларија, кој во регестите на Никола I и Јован VIII, за среќа, дошле до нашето време, и не плени со својата елеганција(очигледно фалсификувана елеганција), јасност и сила. 

Меѓутоа, вредноста на биографиите, составени од најсигурни извори (леле) е од непроценливо значење и не е намалена дури и од страна на нарушувањата, кои во интерес на папството намерно се направени при изложувањето на фактите (што е факт а што лага кој ќе го знае?). Ако ги немаше овие животописи, за нас сеуште ќе останеа сосема непознати многу векови од постоењето и на папството и градот Рим. Од биографијата на Никола I, традиционалната „Книга на понтифекси„е прекината(овој „прекин„е многу значаен и укажува дека таа е напишана многу подоцна ,најверојатно по издавањетона нејзиното „продолжение„), и ние во понатамошната дискусија за историјата на градот не еднаш ќе зажалиме за отсуството на изворот(штета).

Библиотекарот Анастасиј го познавал и грчкиот јазик и ја превел „Хронографијата„ на Никифор, Ѓорѓи Синкел и Теофан и други дела на грчката црковна литература . Сограѓанинот на Анастасиј, ѓаконот Јован, исто така знаел грчки, и тој го напишал животот на свети Григориј Велики, при што користел акти од Латеранската архива.(оф бре,таа архива што подоцна била уништена и од неа нема трага). Мора да се напомене дека оваа монографија се појавила токму во ерата на Каролингите и на авторот големината и владеењето на „ папата„Никола и неговото дело му личело на она на Григориј Велики(Боже помагај).

Ова дело претставува самостојна работа и неверојатно се разликува од презентацијата на целосно суви биографии на папите. Во него се гледа автор, добро обучен во реториката и со жива фантазија(!), кој има тенденција, иако не сосема успешно, да постигне во своето излагање елеганција и полнота и открива некакво познавање на античката литература (по која веројатно тркнувал и до библиотеките преку граница бидејќи во Рим немало „античка„ литература )

Измислената„ Донација на Константин„ им послужила на секуларните претензии на римските понтифекси, но уште поважни за нив биле лажните Псевдо-Исидорови декрети. Оваа прекрасна измислица е составена од многу писма и акти кобожем напишани од „ античките„ римски понтифекси. Како автор на оваа „збирка„ бил прогласен познатиот Исидор од Севиља.Збирката се појавила во средината на IX век, и Никола I бил првиот понтифекс, кој ги користел фиктивните писма и акти. Благодарение на неговото дело Римската црква стекнала такви привилегии што ја направиле сосема независна од државата.

Кралската моќ станала многу помала од понтификалното(папско) достоинство подолу дури и епископското, и со овие измислени акти истовремено големиот римски понтифекс се довел на таква височина над епископите па на него не влијаеле решенијата на локалните собори.  Римскиот понтифекс станал врховен судија над сите архиепископи и епископи   и на негова команда целосно се потчиниле сите духовни чинови а од кралската власт тие се целосно се ослободиле. Големиот римски понтифекс станал диктатор на црковниот свет.

Нешто, почитувани ,со оваа груба слика не е во ред.Расколот на црквата на Источна и Западна односно латинска-католичка и грчка-православна не настанал дури ни два века подоцна и покрај тоа што „папата„ во 9 век веќе бил прогласен за недопирлив и глава на црквата (која нели во тоа време била една )? Невозможно!Се сеќавате на Теофилакт од Охрид од 12 век и неговото именување на римскиот понтифекс со „пребожествениот папа„? Тоа е сомнително и апокрифно до неиздржливост.
Според мене,„целокупноста„ на црквата и нејзината „поделба„ е многу подоцна измислена работа.

Самиот „ папа Никола„ веројатно е целосно измислен лик или лик пренесен „во минатото„ или пак вистинскиот лик на некој ваков римски патријарх е трансформиран до непрепознатливост.