Страб(в)он (Strabo,Στράβων; 63/64 П.Н.Е. – околу. 24 Н.Е.) роден во градот Амасија(според Стравон, градот го добил името по кралицата на Амазонките која живеела во него, град во денешна Турција).
Негово најпознато дело е Географија, превод на англиски ТУКА.
Напишано на грчки јазик , „Географија„ се состои од 17 книги и била непозната за Римјаните и не е спомната како референца од ниту еден римски филозоф или географ ,дури ни од Птоломеј .Ретки се и преписите на ова дело.
Најстарите верзии се на папирус датирани 2-3 век.Западниот свет се запознава со „Географија„ во 1439 кога Плетон издава свое дело составено од сумирани заклучоци од делото на Стравон.Изданието од 1620 на Isaac Casaubon е денешен стандард за ова дело.
Стравон е автор и на делото „Историја„ кое е споменато во неговата „Географија„.Делото се состоело од 47 книги меѓутоа не е пронајден ни еден примерок од ова дело.
Наводно Колумбо добил идеја за своето патување од „Географија„, бидејќи во него се споменува можност за постоење на друг континент.
Λοιπὴ δ' ἐστὶ τῆς Εὐρώπης ἡ ἐντὸς Ἴστρου καὶ τῆς κύκλῳ θαλάττης, ἀρξαμένη ἀπὸ τοῦ μυχοῦ τοῦ Ἀδριατικοῦ, μέχρι τοῦ ἱεροῦ στόματος τοῦ Ἴστρου, ἐν ᾗ ἔστιν ἥ τε Ἑλλὰς καὶ τὰ τῶν Μακεδόνων καὶ τῶν Ἠπειρωτῶν ἔθνη καὶ τὰ ὑπὲρ τούτων πρὸς τὸν Ἴστρον καθήκοντα καὶ πρὸς τὴν ἐφ' ἑκάτερα θάλατταν, τήν τε Ἀδριατικὴν καὶ τὴν Ποντικήν, πρὸς μὲν τὴν Ἀδριατικὴν τὰ Ἰλλυρικά, πρὸς δὲ τὴν ἑτέραν μέχρι
Προποντίδος καὶ Ἑλλησπόντου τὰ Θρᾴκια καὶ εἴ τινα τούτοις ἀναμέμικται Σκυθικὰ ἢ Κελτικά. Δεῖ δ' ἀπὸ τοῦ Ἴστρου τὴν ἀρχὴν ποιήσασθαι, τὰ ἐφεξῆς λέγοντας τοῖς περιοδευθεῖσι τόποις· ταῦτα δ' ἔστι τὰ συνεχῆ τῇ Ἰταλίᾳ τε καὶ ταῖς Ἄλπεσι καὶ Γερμανοῖς καὶ Δακοῖς καὶ Γέταις. Δίχα δ' ἄν τις καὶ ταῦτα διέλοι· τρόπον γάρ τινα τῷ Ἴστρῳ παράλληλά ἐστι τά τε Ἰλλυρικὰ καὶ τὰ Παιονικὰ καὶ τὰ Θρᾴκια ὄρη, μίαν πως γραμμὴν ἀποτελοῦντα, διήκουσαν ἀπὸ τοῦ Ἀδρίου μέχρι πρὸς τὸν Πόντον· ἧς προσάρκτια μέν ἐστι μέρη τὰ μεταξὺ τοῦ Ἴστρου καὶ τῶν ὀρῶν, πρὸς νότον δ' ἥ τε Ἑλλὰς καὶ ἡ συνεχὴς βάρβαρος μέχρι τῆς ὀρεινῆς.
Πρὸς μὲν οὖν τῷ Πόντῳ τὸ Αἷμον ἔστιν ὄρος, μέγιστον τῶν ταύτῃ καὶ ὑψηλότατον, μέσην πως διαιροῦν τὴν Θρᾴκην; ἀφ' οὗ φησι Πολύβιος ἀμφοτέρας καθορᾶσθαι τὰς θαλάττας, οὐκ ἀληθῆ λέγων· καὶ γὰρ τὸ διάστημα μέγα τὸ πρὸς τὸν Ἀδρίαν καὶ τὰ ἐπισκοτοῦντα πολλά.
Πρὸς δὲ τῷ Ἀδρίᾳ πᾶσα ἡ Ἀρδία σχεδόν τι, μέση δ' ἡ Παιονία, καὶ αὐτὴ πᾶσα ὑψηλή. Ἐφ' ἑκάτερα δ' αὐτῆς, ἐπὶ μὲν τὰ Θρᾴκια ἡ Ῥοδόπη ὁμορεῖ, ὑψηλὸν ὄρος μετὰ τὸν Αἷμον, ἐπὶ δὲ θάτερα πρὸς ἄρκτον τὰ Ἰλλυρικά, ἥ τε τῶν Αὐταριατῶν χώρα καὶ ἡ Δαρδανική.
Λέγωμεν δὴ τὰ Ἰλλυρικὰ πρῶτα, συνάπτοντα τῷ τε Ἴστρῳ καὶ ταῖς Ἄλπεσιν, αἳ κεῖνται μεταξὺ τῆς Ἰταλίας καὶ τῆς Γερμανίας, ἀρξάμεναι ἀπὸ τῆς λίμνης τῆς κατὰ τοὺς Ὀυινδολικοὺς καὶ Ῥαιτοὺς καὶ Τοινίους.
1 (312)
Остатокот од Европа се состои од земјата, која се наоѓа меѓу Истар и обиколувачкото море, со почеток во заливот на Јадранско Море и се протега се до Светата Уста на Истар(Ἴστρον -Дунав) ..
Во оваа земја се Грција и племињата на Македонците и на Епиротите, и сите оние племиња над нив чии земји достигнуваат до Истар(Дунав) и до морињата од двете страни, и до Јадранското Море (Ἀδριατικοῦ) и до Понтското (Ποντικήν -Црно море) - до Јадранското Море (Ἀδριατικοῦ) се илирските племиња , а до другото море се’ до Пропонтис и Хелеспонт ,се тракиските племиња и некои скитски племиња или келтски племиња измешани со нив.
Но, морам да започнам од Истар(Дунав), говорејќи за деловите кои доаѓаат по ред по регионите кои веќе ги имав опфатено во мојот опис. Ова се земјите кои се граничат со Италија, со Алпите, како и со земјите на Германите, Даките, и Гетите. Оваа земја исто така може да се подели на два дела, затоа што, на некој начин, илирските, пајонските, тракиските планини се паралелни со Истар(Дунав), формирајќи една речиси права линија која се протега од Адриа (Ἀδρία) се до Понт; и на север од оваа линија се оние делови кои се наоѓаат помеѓу Истар(Дунав) и планините, додека на југ се Грција и варварската земја која се граничи со неа и се протега се до планините.
Во близина на Понт се наоѓа планината Аимон (Αἷμον,Haemus,Балкански венец Αἷμον), тоа е најголемата и највисока од сите планини во тој дел на светот, и ја сече Тракија речиси во самиот центар. Полибиус вели дека и двете мориња се видливи од планината, но ова не е точно, затоа што растојанието до Адриа (Ἀδρία) е големо и има многу работи кои го прикриваат погледот. Од друга страна, речиси целата Ардиа (Ἀρδία) е во близина на Адриа,во средината е Пеониа и ова е многу висока земја.
Пеониа(Παιονία) се граничи од двете страни, најпрво кон тракиската земја, со Родопските планини, планина во близина на Аимон(Хаемус), и второ, на другата страна, кон север, со илирската земја(τὰ Ἰλλυρικά), и земјата на Автариатите (Autariatae, τῶν Αὐταριατῶν χώρα ) и земјата на Дарданците(ἡ Δαρδανική- χώρα).
Па тогаш, дозволете ми да зборувам прво за Илирската земја(,Ἰλλυρικὰ) која се спојува со Истар и делот од Алпите кој се наоѓа меѓу Италија и Германија, а почнува на езерото(Боденско езеро) кое е во близина на земјата на Уинделиките (Vindelici) и Ретите (Rhaeti) и Тините(Toenii).( Ὀυινδολικοὺς καὶ Ῥαιτοὺς καὶ Τοινίους )
5.2 Μέρος μὲν δή τι τῆς χώρας ταύτης ἠρήμωσαν οἱ Δακοὶ καταπολεμήσαντες Βοίους καὶ Ταυρίσκους, ἔθνη Κελτικὰ τὰ ὑπὸ Κριτασίρῳ, φάσκοντες εἶναι τὴν χώραν σφετέραν, καίπερ ποταμοῦ διείργοντος τοῦ Παρίσου, ῥέοντος ἀπὸ τῶν ὀρῶν ἐπὶ τὸν Ἴστρον κατὰ τοὺς Σκορδίσκους καλουμένους Γαλάτας· καὶ γὰρ οὗτοι τοῖς Ἰλλυρικοῖς ἔθνεσι καὶ τοῖς Θρᾳκίοις ἀναμὶξ ᾤκησαν· ἀλλ' ἐκείνους μὲν οἱ Δακοὶ κατέλυσαν, τούτοις δὲ καὶ συμμάχοις ἐχρήσαντο πολλάκις.
Τὸ δὲ λοιπὸν ἔχουσι Παννόνιοι μέχρι Σεγεστικῆς καὶ Ἴστρου πρὸς ἄρκτον καὶ ἕω· πρὸς δὲ τἆλλα μέρη ἐπὶ πλέον διατείνουσιν. Ἡ δὲ Σεγεστικὴ πόλις ἐστὶ Παννονίων ἐν συμβολῇ ποταμῶν πλειόνων, ἁπάντων πλωτῶν, εὐφυὲς ὁρμητήριον τῷ πρὸς Δακοὺς πολέμῳ· ὑποπέπτωκε γὰρ ταῖς Ἄλπεσιν, αἳ διατείνουσι μέχρι τῶν Ἰαπόδων, Κελτικοῦ τε ἅμα καὶ Ἰλλυρικοῦ ἔθνους· ἐντεῦθεν δὲ καὶ ποταμοὶ ῥέουσι πολλοὶ καταφέροντες εἰς αὐτὴν τόν τε ἄλλον καὶ τὸν ἐκ τῆς Ἰταλίας φόρτον. Εἰς γὰρ Ναύπορτον ἐξ Ἀκυληίας ὑπερτιθεῖσι τὴν Ὄκραν εἰσὶ στάδιοι τριακόσιοι πεντήκοντα, εἰς ἣν αἱ ἁρμάμαξαι κατάγονται, τῶν Ταυρίσκων οὖσαν κατοικίαν· ἔνιοι δὲ πεντακοσίους φασίν. Ἡ δ' Ὄκρα ταπεινότατον μέρος τῶν Ἄλπεών ἐστι τῶν διατεινουσῶν ἀπὸ τῆς Ῥαιτικῆς μέχρι Ἰαπόδων· ἐντεῦθεν δ' ἐξαίρεται τὰ ὄρη πάλιν ἐν τοῖς Ἰάποσι καὶ καλεῖται Ἄλβια. Ὁμοίως δὲ καὶ ἐκ Τεργέστε, κώμης Καρνικῆς, ὑπέρθεσίς ἐστι διὰ τῆς Ὄκρας εἰς ἕλος Λούγεον καλούμενον. Πλησίον δὲ τοῦ Ναυπόρτου ποταμός ἐστι Κορκόρας, ὁ δεχόμενος τὰ φορτία· οὗτος μὲν οὖν εἰς τὸν Σαῦον ἐμβάλλει, ἐκεῖνος δ' εἰς τὸν Δράβον· ὁ δὲ εἰς τὸν Νόαρον κατὰ τὴν Σεγεστικήν. Ἐντεῦθεν δ' ἤδη ὁ Νόαρος, πλήθει προσλαβὼν τὸν διὰ τῶν Ἰαπόδων ῥέοντα ἐκ τοῦ Ἀλβίου ὄρους Κόλαπιν, συμβάλλει τῷ Δανουίῳ κατὰ τοὺς Σκορδίσκους. Ὁ δὲ πλοῦς τὰ πολλὰ τοῖς ποταμοῖς ἐπὶ τὰς ἄρκτους ἐστίν· ὁδὸς {δ'} ἀπὸ Τεργέστε ἐπὶ τὸν Δανούιον σταδίων ὅσον χιλίων καὶ διακοσίων. Ἐγγὺς δὲ τῆς Σεγεστικῆς ἐστι καὶ ἡ Σισκία φρούριον καὶ Σίρμιον ἐν ὁδῷ κείμεναι τῇ εἰς Ἰταλίαν.
5.2 Еден дел од оваа земја, беше запустен од страна на Даките (οἱ Δακοὶ ) кои ги покорија Воите( Boii-Βοί) и Тауриските (Taurisci, Ταυρίσκους), келтски племиња под власт на Критасир (Critasirus, Κριτασίρῳ). тврдејќи дека земјата била нивна, иако таа беше одвоена од нивната земја со реката Parisus("Parisus"- Παρίσου- непознато,можеби извртено од to "Pathissus" (денешна Долна Тиса), река спомната од Плиниј (4.25) во врска со Даките), која тече од планините до Истар(Дунав) во близина на земјата на Скордиските (Scordisci- Σκορδίσκους) кои се нарекуваат Галати (Galatae- Γαλάτας), и овие исто така живееле помешани со илирските и тракиските племиња,но, иако Даките ги уништија (Боите и Тауриските), тие често ги користеа како сојузници.
Остатокот од земјата во прашање го држат Паноните (Pannonii- Παννόνιοι) до Сегестика ( Сисак , Segestica-Σεγεστικῆ) од Истар (Дунав), на север и исток, иако нивната територија се протега уште подалеку во други правци.Градот Сисак (Segestica), кој припаѓа на Паноните, се наоѓа на сливот на неколку реки, од нив сите се пловни, а природно е опремен да биде база на операциите за војување против Даките , затоа лежи под тој дел на Алпите кој се протега во големина на земјата на Иаподите(Ἰαπόδων- Iapodes), племе кое што во исто време е и Келтско и Илирско. И таму, исто така, течат реки кои носат во Сегестика многу стока и од други земји и од Италија. Бидејќи, ако некој мине преку планината Окра (Ocra -Ὄκρα, Јулиски алпи) од Акулиа (Aquileia -Ἀκυληίας) до Наупорт (Nauportus-, Ναύπορτον ) населба на Тауриските, каде се носат товарите, на растојание од 350 стадии, иако некои велат дека се 500.
Окра е најдолниот дел од пределот на Алпите кој се протега од земјата на Раетите (Ῥαιτικῆς- Rhaeti) до онаа на Иаподите. Потоа планините повторно се издигаат во земјата на Иаподите, и се нарекуваат Алвија (Albian- Ἄλβια ) Исто така, постои премин кој води преку Окра од Тергесте (Tergeste Τεργέστε -денешен Трст), Карникиско (Καρνικῆς ) село, да мочуриштето наречено Лугеон (Λούγεον –Lugeum). Во близина на Наупорт(Nauportus-, Ναύπορτον )постои реката Коркора (Corcoras- Κορκόρας), по која се носи товарот. Сега, оваа река се влева во Сава (Σαῦον –Saüs), а Сава (Saüs) во Драва (Dravus –Δράβον), а Драва во близина на Ноарос(Noarus) во Segestica(Сава и Драва се влеваат во Дунав а не во непозната река Ноарос). Веднаш под Наупорт, Ноарос дополнително се зголемува во обем со реката Купа ( Colapis- Κόλαπιν), која тече од планината Алвија низ земјата на Иаподите и се среќава со Дануио (Danuvius -Δανουίῳ) во близина на земјата на Скордиските.Патувањето по овие реки е, во најголем дел, кон север.Патот од Тергесте до Дануио е околу илјада и двесте стадиони. Во близина на Сегестика, на патот кон Италија, се наоѓаат и тврдината Сискиа (Siscia-Σισκία ), и Сирмиум (Sirmium –Σίρμιον).
[5,3] Ἔθνη δ' ἐστὶ τῶν Παννονίων Βρεῦκοι καὶ Ἀνδιζήτιοι καὶ Διτίωνες καὶ Πειροῦσται καὶ Μαζαῖοι καὶ Δαισιτιᾶται, ὧν Βάτων ἡγεμών, καὶ ἄλλα ἀσημότερα μικρά, {ἃ} διατείνει μέχρι Δαλματίας, σχεδὸν δέ τι καὶ Ἀρδιαίων ἰόντι πρὸς νότον· ἅπασα {δ'} ἡ ἀπὸ τοῦ μυ χοῦ τοῦ Ἀδρίου παρήκουσα ὀρεινὴ μέχρι τοῦ Ῥιζονικοῦ κόλπου καὶ τῆς Ἀρδιαίων γῆς ... Μεταξὺ πίπτουσα τῆς τε θαλάττης καὶ τῶν Παννονίων ἐθνῶν. Σχεδὸν δέ τι καὶ ἐντεῦθεν τὴν ἀρχὴν ποιητέον τῆς συνεχοῦς περιοδείας ἀναλαβοῦσι μικρὰ τῶν λεχθέντων πρότερον. Ἔφαμεν δ' ἐν τῇ περιοδείᾳ τῆς Ἰταλίας Ἴστρους εἶναι πρώτους τῆς Ἰλλυρικῆς παραλίας, συνεχεῖς τῇ Ἰταλίᾳ καὶ τοῖς Κάρνοις, καὶ διότι μέχρι Πόλας, Ἰστρικῆς πόλεως, προήγαγον οἱ νῦν ἡγεμόνες τοὺς τῆς Ἰταλίας ὅρους. Οὗτοι μὲν οὖν περὶ ὀκτακοσίους σταδίους εἰσὶν ἀπὸ τοῦ μυχοῦ. Τοσοῦτοι δ' εἰσὶ καὶ ἀπὸ τῆς ἄκρας τῆς πρὸ τῶν Πολῶν ἐπὶ Ἀγκῶνα ἐν δεξιᾷ ἔχοντι τὴν Ἑνετικήν. Ὁ δὲ πᾶς Ἰστρικὸς παράπλους χίλια τριακόσια.
3 Панонски племиња се: Вреуки (Breuci- Βρεῦκοι), Андизети( Andizetii- Ἀνδιζήτιοι ),и Дитиони( Ditiones -Διτίωνες), и Перусти(Peirustae -Πειροῦσται), и Мази (Mazaei- Μαζαῖοι), и Деситати (Daesitiatae -Δαισιτιᾶται), чиј хегемон е Вато(Βάτω), и други мали племиња од помало значење кои се шират дури до Далмација, како се оди на југ,речиси до земјата на Ардионите (Ardiaei- Ἀρδιαίων). Целата планинска територија која се протега покрај Панонија од Јадранскиот залив се до Которскиот залив ( Ῥιζονικοῦ κόλπου , Gulf of Cattaro ) и земјата на Ардионите (Ardiaei-- Ἀρδιαίων) е илирска, и се протега помеѓу морето и панонските племиња. Но тука би требало да започне мојот постојан географски пат- иако јас прво ќе повторам малку од она што го кажав претходно . Веќе реков според мојот географски пат по Италија дека Истрите( Istrians- Ἴστρους )биле првите луѓе на илирското крајбрежје, а нивната земја е продолжение на Италија и на земјата на Карните (Carni- Κάρνοις), и тоа од причини што сегашните римски владетели ги проширија границите на Италија се до Пула ( Pola- Πολῶν ) Истарски град.
Сега оваа граница е околу осумстотини стадиони од заливот, и растојанието од ‘ртот пред Пула до Анкона, ако некој оди по Енетската земја ( Ἑνετικήν) на десната страна, е исто.
И целото растојание по должината на брегот на Истра е 1.300 стадиони.
[5,4] Ἑξῆς δ' ἐστὶν ὁ Ἰαποδικὸς παράπλους χιλίων σταδίων· ἵδρυνται γὰρ οἱ Ἰάποδες ἐπὶ τῷ Ἀλβίῳ ὄρει τε λευταίῳ τῶν Ἄλπεων ὄντι, ὑψηλῷ σφόδρα, τῇ μὲν ἐπὶ τοὺς Παννονίους καὶ τὸν Ἴστρον καθήκοντες, τῇ δ' ἐπὶ τὸν Ἀδρίαν, ἀρειμάνιοι μέν, ἐκπεπονημένοι δὲ ὑπὸ τοῦ Σεβαστοῦ τελέως· πόλεις δ' αὐτῶν Μέτουλον, Ἀρουπῖνοι, Μονήτιον, Ὀυένδων· λυπρὰ δὲ τὰ χωρία, καὶ ζειᾷ καὶ κέγχρῳ τὰ πολλὰ τρεφομένων· ὁ δ' ὁπλισμὸς Κελτικός· κατάστικτοι δ' ὁμοίως (καὶ) τοῖς ἄλλοις Ἰλλυριοῖς καὶ Θρᾳξί. Μετὰ δὲ τὸν τῶν Ἰαπόδων ὁ Λιβυρνικὸς παράπλους ἐστί, μείζων τοῦ προτέρου σταδίοις {πεντακοσίοις}, ἐν δὲ τῷ παράπλῳ ποταμὸς φορτίοις ἀνάπλουν ἔχων μέχρι Δαλματέων, καὶ Σκάρδων, Λιβυρνὴ πόλις.
4 Следно по ред доаѓа патувањето од илјада стадиони по должината брегот на земјата на Иаподите; Иаподите се наоѓаат на планината Алвија (Albian -Ἀλβίῳ ), која е последната планина на Алпите, и е многу висока, достига долу до земјата на Паноните и Истр(Дунав)од една страна и до Адриа (Ἀδρία) од друга страна.
Тие се навистина луѓе кои се луди за војна, но беа крајно исцрпени од Август (Σεβαστοῦ) во последните војни.
Нивни градови се Метуле (Metulum- Μέτουλον ) Арупини (Arupini -Ἀρουπῖνοι), Монетион (Monetium Μονήτιον), и Уендо( Vendo-Ὀυένδων). Нивната земја е сиромашна, луѓето живеат во најголем дел од пиреј и просо. Нивниот оклоп е келтски, а тие се тетовирани како и остатокот од Илирите и Траките. После патувањето по должината на брегот од земјата на Иаподите се доаѓа по брегот до земјата на Ливурниките (Liburni -Λιβυρνικὸς),и оваа е петстотини стадиони подолга од претходната; на ова патување има река, која е пловна за трговски бродови се до земјата на Далматите(Δαλματέων), и до ливурникискиот град, Скардо( денешен Скрадин-Scardo- Σκάρδων).
1 стадион=176.4 метри
Делот од книгата VII, кој го содржи описот на Македонија и Тракија, не е сочуван , од овој дел обично се цитираат фрагменти, собрани главно од Ватиканските и Палатинските епитоми (епитоми- ἐπιτομή од ἐπιτέμνειν - "да скратиш", е сумирање во минијатурна форма.Многу документи од антички грчки и римски автори преживеале како „епитоми„,реферирајќи на праксата на подоцнежни автори-епитоматори,кои пишувале скратени верзии на дела кои не се сочувани.Некои автори успеваат да го пренесат стилот и духот на оригиналот,а други си додаваат детали и анегдоти во врска со основниот предмет на делото.како и сите второстепени историски извори,може во нив да се вовлече нешто за кое во оригиналот не се ни сонувало.Документите преживеани во епитоми се разликуваат од фрагментите цитирани во подоцнежни дела кои на некој начин може да се сметаат за оригинални документи ,иако нивното значење е прекршено преку гледиштето на друг автор) и од елата на Еустатиус.
„Цитатот „ од Стравон кој се користи во национал-пропагандни цели за да се каже дека Македонија географски е дел од Грција ,воопшто не е на Стравон .Ова е тој фрагмент:
„Останува во Европа, прво, Македонија и деловите од Тракија кои и се соседни и се протегаат се до Византиум ; второ, Грција; и трето, островите кои се во близина. Македонија, се разбира, е дел од Грција, иако сега, бидејќи ги следам природата и обликот на местата географски, решив да ја класифицирам одделно од остатокот од Грција и да ја спојам со оној дел од Тракија кој се граничи со неа и се протега се до устието на Еуксин и Пропонтис.Потоа малку подолу Стравон ја спомнува Кипсела и реката Хебрус,и опишува некој вид паралелограм во кој лежи Македонија„
Од цитатот јасно се гледа дека авторот ГО ПРЕРАСКАЖУВА Стравон,спомнувајќи го на крајот и неговото име.
No comments:
Post a Comment